Kalite İçin Kalite Çemberleri

İş yaşamında kalite anlayışı, özellikle 1980'li yıllardan itibaren önemi giderek daha fazla anlaşılmaya başlanan bir yönetim felsefesidir. Bu anlayış, çalışanlarla yönetim arasındaki karşılıklı saygının ve işbirliğinin arttırılması, çalışanların kararlara katılımı sürecinin demokratikleştirilmesi, çalışanların fiziksel ve psikolojik refah düzeylerinin iyileştirilmesi ve nihayet şirketin ekonomik büyümesinin sağlanması gibi bir dizi süreci kapsar. İş yaşamında kalite anlayışı, ilk olarak 1960'lı yılların sonunda, Amerika'da, iş yerlerindeki düşük yaşam kalitesinin yaygınlığına dikkat çekmek için ortaya atılmış ve özellikle Michigan Üniversitesi'ndeki araştırmalarla belli bir kuramsal zemine oturmuştur. Aynı yıllarda Japonya'da Tokyo Üniversitesi mühendislik profesörü Kauro Ishikawa'nın kalite kontrolle ilgili yaptığı çalışmalar da bu anlayışın gelişmesine önemli katkı sağlamıştır. 1970'li yıllarda bu alandaki çalışmalarda belirgin bir azalma görülse de, 1980'lerin ortalarında Japon yönetim ve sistem prensiplerinin Amerikan endüstrisinde de uygulanmak istenmesiyle, bu anlayış yeniden gündeme gelmiş durumdadır.

"Kalite Çemberleri" Nedir?

Bugün iş yaşamında kalitenin arttırılmasına yönelik programlardan hiç kuşkusuz en önemlisi kalite çemberleridir. Kalite çemberlerinin dışında yine aynı amaca yönelik olmak üzere, özerk çalışma grupları, çalışan-yönetim komiteleri ve yönetim kurullarında temsil edilmeden de bahsedilebilir.

Kalite çemberleri en özlü şekilde, aynı sahada çalışan, benzer işleri yapan, düzenli aralıklarla toplanarak kendi işleriyle ilgili sorunları saptayan, inceleyen ve çözen iyileştirme takımları olarak tanımlanabilir. Bu iyileştirme takımlarının üyeleri, yaptıkları işin kalitesiyle ilişkili koşulları belirler, sorunları tanımlar, alternatif çözüm önerileri bulur, daha güvenli ve daha iyi şartlarda çalışma koşulları belirler, üretkenliğin arttırılmasını ve zararların azaltılmasını sağlayacak önerileri tartışırlar.

Kalite Çemberleri Nasıl Çalışır?

Takımlar için ideal üye sayısı 5 ilâ 7 olmakla birlikte bu sayı 10'a kadar yükselebilir. Üye sayısının 10'dan fazla olması, her üyenin eşit söz almasını ve eşit görevler yüklenmesini güçleştirdiği gibi, sayının az olması da takımın yaratıcı gücünün harekete geçirilmesini engelleyebilir. Takım içinde bir lider ve bir sekreter bulunur. Zaman içinde, çemberde aktif katılımları görülen üyeler liderliğe yükselebilirler. Her takımın bir ismi, gerekirse motivasyonu arttırmak için bir sloganı ya da bir logosu vs. de olabilir.

Çember ya da takım üyeleri belirlendikten sonra, üyelere şirket tarafından temel bir eğitim verilir. Bu eğitimlerde beyin fırtınası, veri toplama teknikleri, neden sonuç analizleri gibi problem çözme teknikleri öğretilir. Sonra çember, kendi kararıyla üzerinde çalışacağı problemi belirler. Bu problemle ilgili veriler toplanır, analiz edilir, çözüm önerileri tartışılır. Bulunan çözümün gerçekten işe yarayacağına kanaat getirilirse yönetime sunuş yapılır. Yönetim çözümü olumlu bulursa uygulamaya geçilir. Bu çalışmalar, genelde haftada bir kez, mesai saatleri içinde yapılan bir veya bir buçuk saatlik toplantılarda gerçekleştirilir.

Kalite Çemberlerinin Özellikleri Nelerdir?

- Çember faaliyetlerine katılım zorunlu değil, gönüllülük temeline dayalıdır.
- Problemlerin seçimi tamamen çember üyelerine aittir, analizler de dışarıdan hiçbir müdahale olmadan gerçekleştirilir.
- Bulunan çözüm, yönetimin katıldığı bir toplantıda çember üyelerinin tamamı tarafından sunulur.
- Çözüm sonucunda ortaya maddi bir tasarruf çıkıyorsa, bu tasarruf, yönetim, çember ve çoğu zaman diğer çalışanlar arasında paylaştırılır. (Ancak önerilerin ekonomik olarak ödüllendirilmediği uygulamalar da yaygındır.)

Kalite Çemberlerinin Çalışma Alanları Nelerdir?

Kalite çemberlerinin meşgul oldukları konular temelde kalite, maliyet, verimlilik, iş güvenliği, çalışma ortamı, uygulama güçlükleri temalıdır. Bu başlıkların kapsamında toplu sözleşme, sendikalaşma, maaşlar, sosyal haklar gibi "büyük" sorunlar olabileceği gibi, planlama zorluğu, ilginin ve katılımın azalması, fazla maliyet, başarısızlık gibi görece "küçük" sorunlar da yer alabilir.

Kalite Çemberleri Neye Yarar?

Kalite çemberleri şirket ve çalışanlar için üç önemli kazanç sağlar.

- Takım üyelerinin yaratıcı önerileri daha yüksek oranda üretkenliğe yol açar.
- Takım içi, takımlar arası ve çalışanların üst düzey yönetimle olan iletişimlerini arttırır.
- Çalışanların işe bağlılığını ve iş tatminini arttırır.